Fort Merksem . Het fort was ooit een militair bolwerk, maar is nu een recreatiedomein. Het fort van Merksem werd gebouwd in 1876. Momenteel zijn er 25 verenigingen gevestigd. .

Fort van Merksem Geschiedkundig overzicht. Na de Belgische omwenteling van 1830 krijgt ons land een neutraal statuut opgelegd, en wordt onze onafhankelijkheid gegarandeerd door de toenmalige grote mogendheden: Frankrijk, Groot-Brittannië, Pruisen, Oostenrijk en Rusland. Wordt België aangevallen, moeten onze strijdkrachten lang genoeg weerstand kunnen bieden, om de grote mogendheden de tijd te geven om een politieke of militaire oplossing te zoeken, die rekening houdt met het voortbestaan van ons land. Rond het midden van de eeuw duikt het idee van een Nationaal Reduit op, een grote sterke vesting waarin regering en veldleger bij een vijandelijke overmacht kunnen terugtrekken en er weken, zoniet maanden standhouden om er op de hulp van de garanten te wachten. Antwerpen wordt om politieke, economische en militaire redenen gekozen om die rol te vervullen. De meeste Belgische vestingen worden afgebroken. Nog tijdens de bouw van de Vesting Antwerpen in 1859-1865 gaan er stemmen op, om de Vesting te vervolledigen, o.a. door de bouw van een fort op het plateau van Merksem. Op dit niet inundeerbaar plateau, gelegen tussen de Polder van Merksem en de vallei van het Klein Schijn, zouden er vijandelijke batterijen kunnen opgesteld worden om de Antwerpse agglomeratie te bombarderen. Dit was trouwens in 1814, tijdens de belegering van de Vesting door een Brits-Nederlands leger, gebeurd. Die stelden bij de Ferdinandusdijk 17 mortieren en nabij de dorpskern 20 kanonnen op en bombardeerden de dokken en de agglomeratie tot aan de Grote Markt. Een fort zou zulks in de toekomst kunnen verhinderen. Tijdens de oorlog van 1870 graaft het Belgisch leger er, in afwachting van een fort, veldwerken. De Antwerpenaren zijn weinig opgezet met de bouw van de Vesting. de stad wordt in een keurslijf van versterkingen gekneld en men vreest de vernielingen bij een eventuele oorlog. De Wet op de Krijgsdienstbaarheden verbiedt de bouw van huizen of graafwerk in een straal van 585 meter rond de versterkingen. In die zone mogen er, mits toelating van de militaire overheid, slechts houten woningen worden opgetrokken. Vele huizen langs de Bredabaan waren tot kort na WO II uit hout gebouwd, de zogenaamde “servitutenwoningen”. ( zie foto ) Bestaande gebouwen mogen slechts verbouwd worden mits toelating van de militaire overheid. De bouw van het fort van Merksem wordt toegelaten door de wet van 10 januari 1870. de gronden worden aangekocht volgens K.B. van 18 juli 1870(nr 1740) en de verkoopakten verleden voor de provinciegouverneur in 1870-1871. het P.V. van afpaling wordt verleden door notaris Van Dijk te Antwerpen. Fort van Merksem wordt gebouwd tussen 1871 en 1880 en opgetrokken in baksteen. Het domein is 36 ha groot. Door de snelle ontwikkeling van de artillerie tijdens de tweede helft van de 19de eeuw “verouderen” de versterkingen snel. Door de invoering, na 1885, van de brisantgranaat ( met springstof gevuld i.p.v. buskruit ) moeten de forten ingrijpend versterkt worden o.a. door het gebruik van beton en het plaatsen van gevechtskoepels. Fort Merksem wordt gemoderniseerd. Door de uitbreiding van de Vesting in 1908 komt het fort “en enfant perdu” voor de geplande Veiligheidsomwalling te liggen. Op het terrein worden een aantal legerloodsen gebouwd. In 1908 worden de krijgsdienstbaarheden rond het fort opgeheven. In 1911-1912 wordt het fort gedeeltelijk met beton versterkt. Tijdens de belegering in 1914 worden in en rond het fort Merksem geen gevechten geleverd en het wordt ook niet beschoten. Wanneer het fort door de Belgen wordt verlaten, blazen die de munitie in het hoofd van het Reduit op. We schrijven 9 oktober 1914. Hierbij verliezen de fortcommandant, luitenant Valentijn Dethieu en soldaat Stanislas Meeus het leven omwille van een te korte lont. Tijdens de Duitse bezetting doet het fort dienst als Duits depot. In 1919 wordt er buitgemaakt Duits legermateriaal tentoongesteld en doet het Fort een tijdlang dienst als opslagplaats voor dit materieel. Tijdens WO II doet het opnieuw dienst al Duits depot. Na WO II is het fort eerst een legerdepot voor motorbrandstoffen en later een kazerne voor de Belgische Zeemacht tot in 1972. Het Maritem Commando stockeert er anti torpedonetten en de kanonnen voor de koopvaardijschepen. In 1977 wordt het eigendom van de gemeente Merksem ( nu stad Antwerpen ) die het omvormt tot een recreatiedomein, waarin verschillende verenigingen hun intrek nemen. Op het glacis zijn er volkstuinen. Huidige toestand: het hoofd van de Reduit is volledig vernield ( nu dierenpark ) en de reduitgrachten gedempt. De linkerwal is gedeeltelijk gedempt, de keelwal volledig afgegraven. De grote caponnière werd omgevormd tot een commandopost van de zeemacht. Eén der grote loodsen wordt als recreatiecomplex gebruikt.

Een belangrijke gebeurtenis:

Het fortje van Merksem werd gebouwd tussen 1871 en 1882 om de haven van Antwerpen te beschermen en de fortengordel rond Antwerpen (I-VIII) te vervolledigen. Tijdens de belegering in 1914 werden in en rond het fort geen gevechten geleverd en werd het ook niet beschoten. Toen de militairen het fort op 9 oktober 1914 moesten verlaten om zich bij het in aftocht zijnde veldleger aan te sluiten, besloot de bevelhebber, luitenant Dethieuw, de munitiebunker te doen springen, opdat het depot niet in handen van de vijand zou vallen. Er werd een lont aangelegd naar het groot munitiedepot dat zich in het midden van het fort bevond. Hij deed iedereen vertrekken en bleef achter met een soldaat, Stanislas Meeus, een jonge man uit Schoten. Zodra de lont ontstoken was, spoedden zij zich naar de uitgang. Maar ... de lont was te kort. Ze waren nog geen 100 meter over de brug, toen de ontploffing zich reeds voordeed. Beiden werden gedood door neervallende betonblokken. Men heeft in Schoten de soldaat een passende eer willen verlenen door een laan naar hem te noemen : Stanislas Meeuslei. Vandaag is het fortje een parel van leefgroen aan de rand van de kernstad. Het werd een multi-functioneel recreatiedomein voor socio-culturele groepen. Op de plaats van het vernielde reduit is nu een dierenpark dat dankzij de Zoo van Antwerpen werd gerealiseerd. Bij goed weer valt er steeds wat te beleven op ’t fortje zoals de mensen in Merksem het hier noemen . .

Deze vereniging stelt zich tot doel de gemeenschappelijke belangen van de op het fort gevestigde verenigingen te verdedigen en te streven naar een harmonische samenwerking. Tevens zal zij trachten activiteiten en manifestaties te organiseren tot promotie van het fort van Merksem in samenwerking met lokale en bovenlokale organisaties en overheden.